Ήταν 6 Μαρτίου 1994, όταν η Μελίνα Μερκούρη έφυγε από την ζωή. Μία απώλεια, που έκανε φτωχότερη την πολιτική ζωή αλλά και το καλλιτεχνικό στερέωμα της Ελλάδας…
Αφιέρωμα στην Μελίνα Μερκούρη…
Η ζωή της ήταν και είναι ζηλευτή, τόσο συναρπαστική, με συνεχείς εναλλαγές. Ήταν μια γεμάτη, χορτασμένη γυναίκα. Η Μαρία Αμαλία Μερκούρη γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1920. Από μικρή είχε δείξει την ροπή της προς την ηθοποιία. Την πρώτη θεατρική της πρόβα την έκανε σε ηλικία 5 ετών μπροστά στον καθρέφτη, προσπαθώντας να καταφέρει να δακρύσει σε κατάλληλη στιγμή, προκειμένου να πειστούν οι δικοί της να της αγοράσουν κάτι που επιθυμούσε. Σε ηλικία δέκα ετών έδινε αυτοσχέδιες παραστάσεις στις Σπέτσες, στο τραπέζι ενός καφενείου, όπου αποσπούσε τα χειροκροτήματα των περαστικών! Το μέλλον της ήταν προσχεδιασμένο. Η μεγάλη αγάπη της ήταν και παρέμεινε σε όλη την διάρκεια της ζωής της το θέατρο. Σπούδασε και αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου. Οι ερμηνείες της στην Ελλάδα, στην Γαλλία και στην Αμερική (Μπρόντγουει) έχουν καταγραφεί στις σελίδες της Έβδομης Τέχνης. Το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις Κάνες και η υποψηφιότητα της για Όσκαρ για την ταινία “Ποτέ την Κυριακή”(1960), το αποδεικνύουν άλλωστε περίτρανα. Η πολιτική ήταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της.
Η Μελίνα καταγόταν από οικογένεια πολιτικών, αφού ο παππούς της Σπύρος Μερκούρης διετέλεσε δήμαρχος Αθήνας για πάνω από 20 χρόνια και ο πατέρας της Σταμάτης υπήρξε βουλευτής για περισσότερα από 30 χρόνια. Διπλά στον παππού της έμαθε τους κανόνες της δημοκρατικότητας αλλά και την τέχνη του να συνομιλείς ισότιμα με όλους. Η προσωπική της πολιτική δράση ξεκινάει το 1967. Ενώ η Μελίνα είχε ανοίξει τα φτερά της στο Μπρόντγουει της Νέας Υόρκης, τα μεσάνυχτα της 21ης Απριλίου, ο Μάνος Χατζιδάκις της τηλεφωνεί για να της πει ότι στην Ελλάδα έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα. Τότε δίνεται το σύνθημα για την αντιδικτατορική της δράση. Ο αγώνας της Μελίνας εναντίον του χουντικού καθεστώς ξεκίνησε.
Η Μελίνα κάνει δηλώσεις στα τηλεοπτικά αμερικάνικα ΜΜΕ και δηλώνει «Σας παρακαλώ μην πάτε στη χώρα μου”. Εκείνη την περίοδο η χούντα θα της αφαιρέσει την ελληνική ιθαγένεια. Εκείνη θα απαντήσει “Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Παττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας“.
Η Μελίνα μαζί με τον σύζυγο της Ζυλ Ντασσέν, τον Μίκη Θεοδωράκη και με άλλους φίλους θα γίνουν εφιάλτης για τη χούντα. Κάνει πολιτική περιοδεία σε ευρωπαϊκές χώρες. Θα συμμετάσχει σε διαδηλώσεις, απεργίες πείνας, συναυλίες και πολιτικές εκδηλώσεις. Δημιουργούνται πολιτικές και καλλιτεχνικές επιτροπές Ελλήνων που στηρίζουν όλα τα προγράμματα. Η Μελίνα δίνει συνεντεύξεις, κάνει ομιλίες, τραγουδά ενάντια στους συνταγματάρχες. Η χούντα αντιδρά, απαγορεύει στην Ελλάδα τα τραγούδια της και δεσμεύει την περιουσία της. Στις 7 Μαρτίου του 1969, στο θέατρο της Γένοβας γίνεται βομβιστική επίθεση εναντίον της με βόμβα πέντε κιλών η οποία και εκρήγνυται, χωρίς ευτυχώς θύματα. Στο πλαίσιο της ίδιας περιοδείας, γίνεται επίθεση εναντίον της από φασιστική οργάνωση στο Βέλγιο.
Ο θάνατος του πατέρα της (7 Ιουλίου 1968) τη βρίσκει στην ξενιτιά. Δεν έχει ιθαγένεια, ούτε διαβατήριο. Όταν πεθαίνει η μητέρα της (Ιούλιος 1972) της επιτρέπουν την είσοδο στη χώρα για λίγες ώρες.
Στις 26 Ιουλίου του 1974, δύο μόλις μέρες μετά την πτώση της χούντας, επιστρέφει στην Ελλάδα.
Η πολιτική της δράση και στην δημοκρατική πλέον Ελλάδα συνεχίζεται. Δεν χρειάζεται να αναλωθούμε στην απαρίθμηση των θέσεων που κατείχε. Το έργο της είναι τεράστιο. Η διεθνής ακτινοβολία της, της επέτρεψε να έρθει σε επαφή με κορυφαίους ευρωπαίους ηγέτες και να μπορέσει να προβάλει τα εθνικά μας θέματα. Η επιθυμία της ήταν να επιβάλλει την Ελλάδα και να την κάνει σεβαστή παντού.
Ως Υπουργός Πολιτισμού ( 1981-1989) φέρνει τον πολιτισμό στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων. Εφάρμοσε μια έντονη εξωτερική πολιτιστική πολιτική. Οργάνωσε πολλές και σημαντικές εκθέσεις σε μουσεία του εξωτερικού, καθώς και εκδηλώσεις ουσίας. Έκανε διάλογο με τους υπαλλήλους της και τις διευθύνσεις, θεωρώντας ότι αποδοτικός υπάλληλος είναι ο ευχαριστημένος υπάλληλος.
Ένα από τα σημαντικότερα οράματα της, υπήρξε η επιστροφή στην Ελλάδα των Μαρμάρων του Παρθενώνα, που απέσπασε τον προηγούμενο αιώνα ο λόρδος Έλγιν και που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Έθεσε το θέμα επίσημα για πρώτη φορά ως Υπουργός Πολιτισμού τον Ιούλιο του 1982 στο Μεξικό, στη Διεθνή Διάσκεψη Υπουργών Πολιτισμού της UNESCO και δεν σταμάτησε να αγωνίζεται γι’ αυτό μέχρι το θάνατό της. “Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας”, έλεγε. “Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας”. Και “ Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ“. Για να υποβοηθηθεί το αίτημα της επιστροφής, συνέλαβε την ιδέα ενός νέου Μουσείου Ακροπόλεως και προκήρυξε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την κατασκευή του, το 1989.
Η Μελίνα έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις εργασίες αναστήλωσης των μνημείων της Ακρόπολης και στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Καθιέρωσε τη δωρεάν είσοδο των Ελλήνων πολιτών στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας για την ευρύτερη παιδεία του λαού και ειδικά των νέων (προσπάθεια που σταμάτησε όμως αναγκαστικά λόγω σχετικών
οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Επιπλέον συνέλαβε την ιδέα και ανέθεσε τη μελέτη ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, την ενοποίηση δηλαδή του ιστορικού κέντρου της Αθήνας στον άξονα Ιερά Οδός – Πλάκα – Στύλοι Ολυμπίου Διός, για τη δημιουργία ενός αρχαιολογικού πάρκου.
Δημιούργησε τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα με σκοπό την πολιτιστική αποκέντρωση, ενώ δική της έμπνευση ήταν και η δημιουργία του θεσμού της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης» που υλοποιήθηκε το 1985 με πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα την Αθήνα.
Επίσης ως Υπουργός Πολιτισμού θέλησε να διαφυλάξει και να προστατέψει το περιβάλλον και τον πολιτισμό του Αιγαίου αρχιπελάγους.
Το πρόγραμμα “Αιγαίο Αρχιπέλαγος” σκοπό είχε να προβληθεί η συνέχεια του αιγαιοπελαγίτικου πολιτισμού για να επανορθωθεί μέσω της
ακτινοβολίας του η περιβαλλοντολογική φθορά και για να γίνει το Αιγαίο σημείο αναφοράς και σύμβολο του πολιτισμού.
Η Μελίνα πίστευε στην άρρηκτη σύνδεση του πολιτισμού με το σχολείο. Έδωσε μεγάλη σημασία στην εισαγωγή του πολιτισμού και της θεατρικής αγωγής στα σχολεία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ήδη στη διαδικασία παρουσίασης ενός προγράμματος που θα φέρει το όνομα της Μελίνας Μερκούρη, για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα δίνει έμφαση στα πολιτιστικά θέματα και θα έχει βαθιά επίδραση στην κοινωνία.
Η Μελίνα έφυγε από την ζωή στις 6 Μαρτίου 1994, στο νοσοκομείο “Μεμόριαλ” της Νέας Υόρκης και κηδεύτηκε στις 10 Μαρτίου με τιμές Πρωθυπουργού. Η σορός της έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου του 1994 και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.
Ως ΠΑΣΠ Οικονομικού, τιμούμε την μνήμη της σπουδαίας αυτής γυναίκας, πολιτικού και καλλιτέχνιδος, και νιώθουμε υπερήφανοι για την προσφορά της στον τόπο. Μία μνήμη που κάνει ακόμα μεγαλύτερη την αποστροφή μας προς τους κατ’ επάγγελμα πολιτικούς της σημερινής διεφθαρμένης πολιτικής ζωής. Με οδηγό τις αρχές και τις αξίες και την ανιδιοτέλεια της λαμπρής αυτής προσωπικότητας, συνεχίζουμε την αδιάκοπη προσπάθειά μας για εκσυγχρονισμό του Πανεπιστημίου, αλλά και της κοινωνίας.